Erasmus’un eserinden önce Deliliğin Tarihi‘ni okumayı istediğimi söylemeden geçemeyeceğim. Baskısı var ancak kısıtlı, umarım yeni baskısı çıkar. Erasmus, “Deliliğe Övgü”de baştan sona deliliğin kendisini konuşturuyor. Rotterdamlı Erasmus dostu Thomas More’un soyadının Yunanlıların deliliğe verdikleri Moria adını hatırlattığını söyler. Erasmus bir şey yapmaya karar vermiştir ve ciddi bir eser yazmak için yeterince zamanı olmadığından deliliğe bir övgü yazarak neşelenmeyi amaçlamıştır. Bunu ” Bu eseri o kadar ılımlı bir üslupla yazdım ki, bir kimseyi kırmaktan çok kendimi eğlendirmeyi düşündüğümü her okuyan görecektir. “ şeklinde belirtmekten kaçınmamıştır. Burada Erasmus ne kadar deli olmayı övse de bilgece bakmaktan kaçınamıyorum. Aslında kendinin bilge olduğunu da kanıtlamamış değil; bilmeden, bilgeye övgü misali… Nasıl mı? Dönemin isimlendirilmemiş ancak günümüzde bazı isemlerle ele aldığımız psikolojik ve tıbbi kavramlarını övgüsüne güzelce serpiştirmiş. Bunu yine deliliği övdüğü ” Hangi kadın gebeliğin rahatsızlıklarını, doğurmanın acılarını, tehlikelerini ve eğitimin yüklediği usandırıcı işleri ciddi olarak düşünseydi, bir erkeğin baştan çıkarıcılığına kendini kaptırırdı? Sonra bir kadın, bütün bu sıkıntıları çektikten sonra, benim aziz dostum “Unutma Tanrıçası” onu etkilemeseydi, kendini bu sıkıntılara bir kez daha sokar mıydı? “  ifadesinde görmekteyiz. Burada bilmese bile “Unutma Tanrıçası”  günümüz “Oksitosin Hormonu”ndan başka bir şey değildir. Tebrikler Erasmus, aslında deliliğini bilgeliğine güzel dokundurmuşsun. Oksitosin kavramını burada ayrıntılı bir şekilde açıklama ihtiyacı duymuyorum, isteyen bu videoyu izleyebilir. kısaca kadını kadın yapan ve ona ilk çocukta çektiği dertleri unutturup ikinci çocuğu yapmasını sağlayan hormon diyebilirim. Hormon ve bir delilik… Belki de bunları bilmeden yaşamak, akışına bırakmak gerçekten iyi de olabilir aslında. Günümüzde, birçok psikolojik durum beynin kimyası ile ilişkilendirilip adlandırılmış. Sanki Erasmus oturup deliliği övmek yerine, günümüz bilinen ama kişi tarafından ayrıcalığı keşfedildiği takdirde onu ön plana çıkaracak, herkese etiket yapılan hastalıklarını “İnsan bunu bilmese ne olur? şeklinde sorgulayıp yazmış gibi,,, Eserin ilerleyen sayfalarında ” Zira işin doğrusuna bakılacak olursa, erkeklerden sonsuz derecede daha mutlu olmalarını bu deliliğe borçlu değil midirler? “  sorusuyla kadınları deliliğin bir timsali olarak görmüş, mutluluklarını ona bağlamıştır. Günümüzde baktığımız zaman kadınlarda intihar oranı daha düşüktür. Çünkü, erkeklere göre olaylara yaklaşımları daha çok empati üzerinedir ve olayları daha kolay tolere edebilirler. En basitinden bir baba ve erkek çocuk arasında basit bir olay olduğu zaman günlerce konuşmama durumu olurken, bu durum anne ile olduğunda kısa süreli olmaktadır.

      ”  Tüm tanrıların rızası için, hayatın haz ile, yani delilikle lezzetlendirilmemiş hangi bir anı, dertli, sıkıntılı, nahoş, tatsız, katlanılmaz değildir? “  Yani; deliliğe bir haz unsuru olgusunda bakmış, Deli olmayan bir kişinin dertli, sıkıntılı, nahoş ve katlanılmaz bir dönem geçirdiğine değinmiş. Kısacası mutluluğu deliliğe yüklemiş. (Dini kısmına en son deyineceğim.) Buna istinaden çok bilmenin/bilgeliğin iyi olmadığını ise  ”  Bilgelik insanları mahcup kılar. Onun içindir ki bilgeleri sürekli olarak yoksullukla, açlıkla, acılarla savaşır, değer görmeden herkesin aşağılama ve nefreti içinde yaşar görürüz. Deliler ise tam aksine, bolluk içinde yüzerler, devletleri idare ederler, özetle en mutlu, en verimli talihe kavuşurlar. Bana gelince(delilik), ben insanı, incitmeden, hayatının en mutlu, en tatlı anlarını geri getiriyorum. Ah! İnsanlar, bilgelikten vazgeçerek bütün yaşamlarını benimle geçirseler. Böylece kederli bir ihtiyarlıktan habersiz olurlardı ve sürekli bir gençliğin büyüsü üzerlerine sevinç ve mutluluk saçardı.“   şeklinde açıklamıştır. ” Evet, insanlar ne kadar bilgeyse, mutluluktan o kadar uzaktırlar. Delilerden, daha deli olduklarında, insan olduklarını unutur, tanrı gibi görünmek isterler; bilim üzerine bilim sanat üzerine sanat yığarlar ve bunların her birini doğaya karşı savaşmakta birer silah olarak kullanırlar. “  Yine deliliği savunduğu gibi  hümanizmden de geri kalmamıştır.

    Yönetimde deliliğe bakış açışı ise insan hayatının temelinin deliliğe dayandığını savunmasına bağlı olarak günümüz düzeninin(kanun, din, devlet, meclis, mahkeme) kuran ve koruyanın da delilik olduğunu, saçma sapan düşüncelerle dünyayı idare edenin de delilik olduğunu ” Filozoflar hükümdar yahut hükümdarlar filozof olsalardı devletler ne mutlu olurlardı. ” sözüyle savunmuştur.

      Erasmus’a göre din de bir tür deliliktir; İnanç hiçbir zaman akla dayanmaz, imana dayanır. Erasmus, dini akıl ile yorumlamaktan daha çok bireyin Tanrı’ya kurduğu kişisel ilişkilerle yürekten gelen basit inançlarla dönülmesini savunur. Ve kutsal kitapların gerçek ruhu olarak gördüğü -sade, naif ve tevazu olmayı- takip etmemizi tavsiye eder.Bunlar mutlu bir hayat için temel insani özellikleri oluşturur.